چهلمین سالگرد کودتای ثور؛ چرا رهبران چپ بعد از کشته‌شدن خیبر بازداشت شدند؟

حق نشر عکس
سایت اصالت

بعد از خاکسپاری میراکبر خیبر، یکی از سران حزب دموکراتیک خلق، چهل سال پیش از امروز، داوود خان، رئیس جمهوری وقت افغانستان دستور داد شماری از سران حزب دموکراتیک خلق از جمله نور محمد تره‌کی، ببرک کارمل، دکتر شاه ولی، دستگیر پنجشیری، عبدالحکیم شرعی و دکتر ضمیر صافی بازداشت شوند.

ولی در روز تشیع جنازه خیبر چه اتفاق افتاد و چرا حزب دموکراتیک خلق مراسم خاکسپاری او را به یک تظاهرات سیاسی گسترده مبدل کردند؟

محمد اکرم اندیشمند، در “کتاب حزب دموکراتیک خلق افغانستان” نوشته که رهبران دو جناح خلق و پرچم، حزب دموکراتیک خلق با هزاران تن از اعضای حزب مراسم تشیع جنازه خیبر را به تظاهرات بزرگ خیابانی تبدیل کردند.

آذرخش خافظی، از مسئولان اتاق تجارت و صنایع افغانستان که در مراسم خاکسپاری آقای خیبر حضور داشته شرکت‌کنندگان مراسم خاکسپاری خیبر را گسترده می‌خواند.

او می‌گوید که در مراسم، همه اعضای دفتر سیاسی حزب دموکراتیک، اعضای کمیته مرکزی این حزب و اعضای درجه اول ولایتی به ترتیب در صفوف اول تا سوم بودند. به گفته او سایر اعضای حزب نیز به دلیل اینکه حزب دموکراتیک خلق از “تشکیلات منظم” برخوردار بودند، شرکت پررنگ داشتند.

به گفته آقای حافظی شماری دیگر از شرکت‌کنندگان مردم عادی و بی‌طرف بخصوص کسانی بودند که از موضوع اصلی بی‌اطلاع ولی از موضوع حزب دموکراتیک که حکومت محمد داوود را ادامه سلطنت می‌دانست پشتبانی می‌کردند.

او می‌گوید که حزب دموکراتیک افغانستان درآن زمان جاذبه زیادی داشت. به گفته آقای حافظی: “مردم از استبداد فردی داوود به ستوه آمده بودند و مرگ خیبر، انگیزه‌ای برای حرکت مردم، در کابل شد.”

کبیر رنجبر، حقوق‌دان افغان از شاهدان دیگر روایت می‌کند که تابوت خیبر از شفاخانه (بیمارستان) سردار داوود خان (۴۰۰ بستر) برداشته شد و حضور مردم چنان گسترده بود که صف تشیع‌کنندگان یک سرش به شهدای صالحین، محل دفن خیبر رسیده و دیگری در شفاخانه بود.

سخنرانان در مراسم خاکسپاری خیبر چه گفتند؟

در مراسم خاکسپاری خیبر نورمحمد تره‌کی و ببرک کارمل سخنرانان اصلی بودند، ولی شماری زیادی از اعضای ارشد حزب دموکراتیک خلق افغانستان نیز سخنرانی کردند.

محمد اکرم اندیشمند نوشته که شرکت‌کنندگان در مراسم خاکسپاری در سخنرانی‌های خود از حکومت محمد داوود خواستار دستگیری و محکمه قاتلان خیبر شدند. شماری از رهبران به اتهام سخنرانی بر سر جنازه خیبر، که از نظر حکومت داوود “تحریک آمیز و غیرقانونی” محسوب می‌شد، دستگیر و زندانی شدند.

آقای حافظی نیزمی‌گوید زمانی که خیبر کشته شد، حدود شش ماه از وحدت دو جناح خلق و پرچم حزب می‌گذشت. مذاکره در میان سازمان‌های چپ در افغانستان ادامه داشت، و فضا برای اتحاد نیروهای چپ مساعد بود.

حق نشر عکس
پراکسی Persian

به گفته آقای حافظی در این مراسم نور محمد تره‌کی و ببرک کارمل سخنرانی تندی داشتند. آنها گفتند که حکومت “مستبد” است. این حکومت “دوام سلطنت است. تمام اقتدار را غصب کرده و برای ساختن یک جامعه عادل این دولت را ساقط می‌کنیم.”

آقای حافظی در ادامه می‌گوید:”آنان با اشاره به قتل خیبر و علی احمد خرم، وزیر پلان(برنامه‌ریزی) افغانستان ، همچنین یاد آوری از زندانی شدن محمودی، میرغلام‌محمد غبار مورخ، سیاستمدار و نویسنده افغانستان، شکنجه دکتر عبدالرحمن محمودی از روشنفکران افغانستان که در زمان ظاهرشاه حدود ۱۰ سال در زندان بود، از شنکجه برات علی تاج نیز یاد کرد و “تمام استبداد” را یاد آور شد.”

به گفته او سخنرانان با یادآوری از مشکلاتی که در کشور وجود داشت گفتند و استدلال می‌کردند که این حکومت عمرش به پایان رسیده و باید سقوط کند و حکومت نوین دموکراتیک توسط فرزندان خلق باید ساخته شود.

ژنرال عبدالقادر، وزیر دفاع حکومت کمونیستی افغانستان و از رهبران کودتا در کتاب خاطرات سیاسی خود گفته که وقتی خیبر کشته شد، رهبری حزب در روز دفن خیبر، تظاهرات بزرگی را به راه انداخت. حزب اعلان کرد که “پرده سیاست دریده شد. داوود، خیبر را کشت.”

آقای حافظی نیز می‌گوید که انتقاد به این سطح که نیروهای مخالف خواستار سقوط حکومت داوود شده باشد، قبل از این نشده بود.

به گفته او داوود خان بیشتر به کمک نیروهای چپ به قدرت رسیده بود. نیروهای چپ درساختار دولت او نیز حضور داشتند. به همین دلیل حزب دموکراتیک که در دهه دموکراسی نقد رادیکال داشت، در دورانی که داوود قدرت را گرفت ساکت شد. بعضی از کادرهای آن در ساختار دولت بودند و این حزب خود را متحد رژیم داوود می‌دانست و در تلاش بود تا داوود را در جهت اهداف خود بسیح کند.

او گفت که بعد از کشته شدن خیبر این حزب به صورت علنی علیه داوود سخن زد. یکی از دلایل نیز این بود که او به سمت راست تمایل پیدا کرد بود.

حق نشر عکس
.

آقای حافظی می‌گوید که داوود و اعضای حکومت نیز بعد از سخنرانی رهبران حزب دموکراتیک از طریق رادیو تلویزون اعضای حزب را “گروه مزدور” اعلام کردند و آنان را به سازمان های اطلاعات منطقه وابسته دانستند که در صدد اخلال هستند. داوود گفته بود که “این‌ها را دستگیر می‌کنیم” و بعد از این اعلام دولت در برخی از واحدهای نظامی مربوط به دولت جشن و شادمانی به راه افتاد.

آقای قادر نیز می‌گوید که بعد از مراسم خاکسپاری میر اکبر خیبر، رهبران حزب زندانی شدند. “عضو ارتباطی من با حزب، پیشم آمد. امین که رهبری عمومی نظامی خلق و پرچم را به دست گرفته بود هدایت داده بود که برنامه کودتا که بعد از وحدت حزب در خانه “اسدالله سروری” ساخته شده بود، اجرا شود.”

او می گوید: “چنین بود که تصمیم گرفته شد دسترخوان(سفره) داوود جمع شود. یکی از دلایل شتاب ما برای اقدام، تلاش گرو ه‌های اسلام‌گرا برای براندازی رژیم داوود بود. ما مجبور بودیم برای جلوگیری از اقدام آنها، پیشی بگیریم و کاری بکنیم.”