پرندگانی که از مرگ می‌ترسند

حق نشر عکس
Alamy

کلاغ‎ها اطراف همنوع مرده خود جمع می‎شوند؛ این چیزی است که دانشمندان را به تحقیق و بررسی واداشته است.

وقتی یک کلاغ می‌میرد، همنوعانش رفتارهای عجیب و غریبی از خودشان نشان می‌دهند: آن‌ها دور او جمع می‌شوند و با صدای بلند جیغ می‎کشند.

این نظریه که واکنش کلاغ‌ها یک نوع مراسم آئینی برای سوگواری است، بارها از سوی دانشمندان مطرح شده، اما از آن‌جایی که جز شواهد مبتنی بر روایات مدرک دیگری در اختیار نیست، این که این موجودات در آن لحظات دقیقا چه کاری انجام می‌دهند همچنان یک راز باقی مانده است.

این موضوع تا حدی کنجکاوی دانشمندان را برانگیخته که گروه‌هایی تا کنون مأمور مطالعه روی آاین مساله شده‌اند. هدف این است که بفهمیم چرا کلاغ‎ها به هم‌نوع مرده‌ خود تا این حد توجه نشان می‌دهند.

• هوش کلاغ ها را دست کم نگیرید!
• کلاغ‌هایی که ابزار می‌سازند و به کار می‌برند

حق نشر عکس
Neil DeMaster/CC by 2.0

به این منظور، آن‎ها با تکیه بر این اصل که کلاغ‎ها چهره کسانی که برایشان تهدید به حساب می‌آیند را فراموش نمی‌کنند، دست به یک آزمایش جدید زدند.

این کشفی بود که محققان پیشتر به آن دست یافته بودند. جان مارزلوف، استاد دانشگاه واشنگتن بعد از انجام مجموعه‌ای از مطالعات روی کلاغ‎ها به این نتیجه رسید که آن‌ها چهره افرادی که به نظرشان خطرناک می‌آیند را به خاطر می‌سپارند.

آنها به بقیه کلاغ‎ها هم یاد می‌دهند که با دیدن چهره فرد مشکوک به سمت او جیغ بکشند و این به این معناست که مجموعه‌ای از کلاغ‌ها تا سال‌ها بعد به آن فرد واکنش نشان خواهند داد.

محققان برای جلوگیری از آسیب احتمالی از سوی کلاغ‎ها، از چهره واقعی استفاده نکردند و یک ماسک پلاستیکی روی صورت خود قرار دادند.

حق نشر عکس
Alamy

در این آزمایش فردی که ماسک به صورت داشت به محلی فرستاده شد که کیلی سوئیفت، یکی از محققان و دانشجوی دکترای دانشگاه واشنگتن برای کلاغ‌ها خوراکی‌های خوشمزه می‌گذاشت.

کیلی در واقع با قرار دادن این خوراکی‌ها نقش پلیس خوب را بازی می‌کرد و فردی که ماسک به صورت داشت و با یک کلاغ مرده در دست به آنجا پا می‌گذاشت، پلیس بد محسوب می‌شد. این شخصیت منحوس مدت ۳۰ دقیقه به همان حالت در آن محل باقی می‌ماند.

سوئیف در این باره می‎گوید: “من همیشه فرد مهربانی بودم که برایشان غذا می‌ریخت. خیلی هم خوب بود، هیچ کلاغی با من دشمن نشد. من غذا را می‌گذاشتم و بعد سر و کله نفر دوم پیدا می‌شد. آن فرد یک کلاغ مرده در دست داشت، حالت خشنی داشت. فقط کلاغ مرده را در دستش گرفته بود، انگار آن را برداشته بود تا دور بیندازد. کف دست‌هایش باز بود، طوری که انگار یک بشقاب پیش‌غذا در دستش گرفته.”

حق نشر عکس
Kaeli Swift

روز اول وقتی فردی که ماسک به صورت داشت وارد شد، کلاغ‌ها به سمت غذایی که سوئیف برایشان ریخته بود، نرفتند. به جای آن جیغ کشیدند و رفتارهای تهدید‌آمیز نشان دادند؛ آن‌ها در این شرایط برای ترساندن شکارچی احتمالی، در گروه‌های بزرگ دور هم جمع می‌شوند.

به گزارش محققان، نشان دادن رفتارهای تهدید‌آمیز برای کلاغ‎ها می‌تواند بیش از یک کاربرد داشته باشد: ” آن‌ها با این واکنش هم نسبت شکارچی اظهار ناخشنودی می‌کنند، هم قدرت خود را به رخ او می‎کشند و هم به بقیه کلاغ‎ها نسبت به فرد یا محل خطرناک هشدار می‌دهند.”

اگر یک پرنده دیگر مثلا قوش در کنار کلاغ‎ها قرار بگیرد، احتمال این‌که آن‌ها به سمت غذا نروند بیشتر هم خواهد شد؛ این یعنی آن‌ها قوش را به عنوان خطر موجود در آن محل پذیرفته‌اند.

روز بعد فردی که ماسک به صورت داشت دوباره برگشت و با این که کلاغ مرده‎ای در دست نداشت، آن‌ها باز هم سراغ غذا نرفتند.

این واکنش حاکی از این است که کلاغ‎ها از محل یا چیزی که به نظرشان خطرناک می‌آید، دوری می‌کنند. به معنای دیگر، آن‎ها با مفهوم مرگ آشنایی دارند و از آن می‌ترسند.

حق نشر عکس
Kevin Ebi/Alamy

سوئیفت می‎گوید: ” این رفتار کلاغ‌ها حاکی از این است که مرگ دست کم برایشان حکم لحظه‌ای را دارد که در آن یاد می‎گیرند. مرگ نشانه خطر است و خطر چیزی است که باید از آن دوری کرد.”

حق نشر عکس
Alamy

و ترس از یک وضعیت مرگبار احتمالی تا مدت‎ها با کلاغ‎ها باقی خواهد ماند. بیش از ۶۵ جفت کلاغ حتی بعد از گذشت ۶ هفته، همان واکنش‌ها را نشان می‌دادند.

این مطالعه که چندی پیش در مجله “Animal Behaviour” (رفتار حیوانات) چاپ شد، یکی از چندین پروژه تحقیقاتی بوده که به منظور درک بهتر واکتش حیوانات نسبت به مرگ صورت گرفته است. رفتارهای مشابه کلاغ‎ها در زاغ‌های کبود – یک نوع پرنده دیگر از تیره کلاغ‎ها- هم دیده شده. این پرندگان وقتی با همنوع مرده خود برخورد می‎کنند، رفتارهایی شبیه به سوگواری بروز می‌دهند.

آن‎ها البته به عکس کلاغ‎ها نسبت به مرگ گونه‌های دیگر پرندگان که هم اندازه خودشان هستند هم واکنش منفی نشان می‌دهند. فردی که ماسک به صورت داشت اگر با جسد یک کبوتر به کلاغ‎ها نزدیک می‎شد، آن‎ها واکنش خاصی نشان نمی‎دانند.

حق نشر عکس
Alamy

این یافته‎ها اهمیت حافظه آن‎ها برای به خاطر سپردن جزئیات چهره انسان‌ها را روشن می‎کند. مهارتی که به این جانوران در تشخیص افراد خطرناک از بی‌آزار‌ها کمک می‌کند. سوئیفت می‎گوید: “این تحقیق مثال دیگری است از این که کلاغ‎ها چطور برای زندگی مسالمت‎آمیز در کنار ما تحول پیدا کرده‎اند. آن‎ها می‌توانند چهره ما را به خاطر بسپارند و به شکلی شگفت‎انگیز این کار را در بسیاری از شرایط انجام می‎دهند، از جمله وقتی با در دست گرفتن جسد هم‌نوع‌شان، خودمان را به عنوان یک همسایه‎ بدطینت به آن‌ها معرفی کردیم.”

کلاغ‌ها جدیدترین گروه از حیواناتی هستند که مشخص شده با مرگ آشنایی دارند و حتی برای مرده خود عزاداری هم می‎کنند. فیل‎ها، زرافه‎ها، شامپانزه‎ها و چندین گونه دیگر از تیره کلاغ‎ها هم در کنار همنوع خود که به تازگی مرده، می‌مانند.