پافشاری مجدد احزاب سیاسی افغانستان بر تغییر نظام انتخاباتی

حق نشر عکس
Getty Images

شماری از احزب و جریان‌های سیاسی افغانستان خواستار تغییر نظام انتخاباتی شورای ملی به نظام تناسبی شده‌اند.

در همایش اعتراضی امروز دوشنبه ۷ جوزا/خرداد در مقابل کمیسیون مستقل انتخابات در کابل، نمایندگان حدود ۲۰ حزب و جریان سیاسی از جمله حزب جمعیت، حزب اسلامی (حکمتیار)، حزب جنبش و حزب وحدت اسلامی افغانستان شرکت کردند.

حدود سه ماه پیش نیز این احزاب گردهمایی را برگزار کرده و از دولت خواسته بودند که نظام انتخاباتی را تغییر دهد.

شماری از مقام‌های دولت اما گفتند اکنون برای تغییر نظام انتخاباتی دیر است. انتخابات پارلمانی و شوراهای ولسوالی افغانستان قرار است به تاریخ ۲۸ میزان/مهر سال جاری برگزار شود. نظام انتخاباتی افغانستان اکنون نظام تک‌رای غیرقابل انتقال است.

اسدالله سعادتی، نماینده حزب وحدت اسلامی افغانستان در گردهمایی امروز گفت نظام انتخاباتی فعلی در این کشور ناکام است.

آقای سعادتی گفت: “اگر دولت افغانستان و کمیسیون انتخابات به خواست احزاب سیاسی که خواست مشروع و دقیق و مردم پسند است، تن بدهند ما انتخابات‌های بهتر از گذشته خواهیم داشت. هم پارلمان موثرتر و هم دولت کارآمدتر خواهیم داشت.”

او نظام انتخاباتی موجود را عامل وجود فساد در مجلس نمایندگان و تصامیم سلیقه‌ای و شخصی نمایندگان در این نهاد خواند.

آقای سعادتی تاکید کرد که دولت باید با خواست احزاب منطقی برخورد کند و بهانه کم بودن زمان را مطرح نکند، زیرا این خواست سال‌ها پیش مطرح شده اما با آن مخالفت شد.

او مخالفت دولت را با نقش بیشتر احزاب در انتخابات، مخالفت با اساسات دموکراسی خواند.

حق نشر عکس
FARAHMAND

بشیراحمد ته‌ینچ، نماینده حزب جنبش اسلامی افغانستان نیز در این نشست گفت: “اگر به همین شکل و شمایل که دولت می‌خواهد انتخابات برگزار شود، نتیجه آن ناکامی و آغاز یک بحران دیگر است. ما نگرانی شدید خود را ابراز می‌داریم و از کمیسیون انتخابات، دولت و جامعه جهانی می‌خواهیم که طرح‌های منطقی ما را مدنظر بگیرند.”

محمد نادر حساس، نماینده حزب افغان ملت نیز از دولت خواست که به خواست‌های منطقی احزاب بی‌تفاوتی نکند، اگر نه اعتراض‌های آنها ادامه خواهد یافت و بزرگتر خواهد شد.

اما وسیمه بادغیسی، عضو کمیسیون مستقل انتخابات می‌گوید برای قبول خواست احزاب، مانع قانونی وجود دارد.

به گفته او، قانون انتخابات، نظام انتخاباتی را تعیین کرده و کمیسیون نمی‌تواند در این زمینه کاری انجام دهد.

تثبیت و بیشتر ساختن نقش احزاب در نظارت از انتخابات، برگزاری انتخابات در زمان دقیق آن، فراهم سازی متوازن امکانات برای همه در انتخابات از خواست‌های دیگر احزاب بود.

حق نشر عکس
Arg

نظام انتخاباتی افغانستان

پیشنهاد سازمان ملل متحد در سال ۲۰۰۴ برای انتخابات مجلس نمایندگان افغانستان نظام نمایندگی تناسبی بود، اما حامد کرزی، رئیس جمهوری پیشین با گروه مشورتی خود در قانون انتخابات سال ۲۰۰۴ نظام رای واحد غیر قابل انتقال را انتخاب کرد. در هر دو انتخابات سال‌های ۲۰۰۵ و۲۰۱۰ شورای ملی از همین نظام کار گرفته شد.

نمایندگی تناسبی یک سیستم انتخاباتی است که هدفش برقراری تناسب بین تعداد نمایندگان احزاب در پارلمان و میزان رای آن‌ها در انتخابات است.

در آخرین قانون انتخابات افغانستان که قبلا توسط شورای ملی افغانستان (پارلمان و سنا) تصویب شد، یکی از بحث‌های اصلی در کنار ساختار کمیسیون‌های انتخاباتی، نظام انتخاباتی بوده است.

همچنین در بخشی از توافقنامه سیاسی میان اشرف غنی و عبدالله عبدالله، رئیس‌جمهوری و رئیس اجرایی افغانستان بر اصلاح نظام و ساختار نهادهای انتخاباتی افغانستان تاکید شده است.

نظام رای واحد غیرقابل انتقال در سال‌های اخیر از طرف جامعه مدنی، احزاب سیاسی، تعدادی از اعضای شورای ملی، کارشناسان داخلی و خارجی مورد انتقاد قرار گرفته و پیشنهاد شده که در انتخابات مجلس نمایندگان و شوراهای ولایتی از نظام تناسبی استفاده شود.

منتقدان نظام کنونی می‌گویند که که نظام رای واحد غیرقابل انتقال، نامزدهای نهادهای انتخابی را تشویق می‌کند از تعدد و تنوع اجتماعی استفاده‌ای ابزاری کنند و “برای جلب رای مردم به مسایل قومی، زبانی، مذهبی و منطقه‌ای دامن بزنند”.

آنها نظام تناسبی را به عنوان “گزینه برتر” پیشنهاد می‌کنند. به باور آنها، در نظام تناسبی احزاب سیاسی خود نامزد می‌شوند و تعداد کرسی احزاب به میزان آرای بستگی دارد که به دست می‌آورند. “میزان مسئولیت‌پذیری احزاب در مقایسه با اشخاص مستقل به مراتب بالاتر است”.

اما، عدم وجود احزاب “فعال و فراگیر” و پیچیدگی نظام تناسبی از جمله مواردی است که حامیان نظام کنونی انتخاباتی از آن نام می‌برند.

تشکیل و فعالیت احزاب سیاسی با انگیزه‌های قومی، سمتی و مذهبی بر اساس قانون در افغانستان ممنوع است.

حق نشر عکس
Getty Images

نظام‌های انتخاباتی

۱. نظام اکثریتی: نظام انتخابی اکثریتی نظامی است که برنده با بدست آوردن اکثریت آرا تعیین می‌شود. این اکثریت می‌تواند مطلق یا نسبی باشد. نظام رای واحد غیرقابل انتقال به صورت عموم از زیر مجموعه‌های نظام اکثریتی است.

۲. نظام تناسبی: این نظام را از این جهت تناسبی می‌خوانند که در نتیجه عملی شدن آن میان درصد آرای استفاده شده و درصد کرسی‌های بدست آمده در پارلمان، تناسب مستقیم و معقول وجود دارد. در این نظام بیشتر احزاب نامزد می‌شوند، نه کاندیداهای مستقل.

۳. نظام مختلط: این نظام در واقع ترکیبی از نظام اکثریتی و نظام تناسبی است و کشورها با در نظر داشتن شرایط جامعه، در صورتی که یکی از نظام‌های اشاره شده در بالا به تنهایی موثر نباشد، از نظام مختلط استفاده می‌کنند.