حمایت فدراسیون جهانی آرشیو فیلم از اعتراض فیلمسازان افغانستان

در پی انتشارنامه اعتراضی فیلمسازان، فدراسیون جهانی آرشیو فیلم به موضوع واکنش نشان داد و فریدریک مایر، رئیس این فدراسیون بین‌المللی در نامه ای در این خصوص نوشت: “دوستان و همکاران افغان، من اعتراض و تقاضای شما را در مورد انتقال آرشیو افغان فیلم به کاخ ریاست جمهوری در کابل با دقت خواندم و به نمایندگی از جامعه جهانی آرشیو‌های فیلم و فعالان فدراسیون بین‌المللی آرشیو‌ها، همبستگی قاطع و نگرانی جدی‌ام را در مورد وضعیت نگران کننده‌ای که در نامهٔ اعتراضی تان شرح داده اید، ابرازمی‌کنم.”

حسین دانش، منتقد هنری افغان ساکن سوئد در نوشتار زیر به موضوع اعتراض فیلمسازان افغان و انتقال آرشیو افغان فیلم به کاخ ریاست جمهوری در کابل پرداخته است.

انتقال آرشیو ملی افغان فیلم به ارگ ریاست جمهوری افغاستان اعتراض‌ بیشتر از ۱۳۰ نویسنده، فیلمساز و هنرمند افغانستان را در قبال داشت. آنان نامه سرگشاده‌ای به رئیس جمهور اشرف غنی نوشتند تا چنین کاری نکند.

نگرانی امضا کنندگان آن نامه اعتراضی این بود که می‌گفتند بردن گنجینه سینمایی افغانستان به درون کاخ ریاست جمهوری از یک‌سو دسترسی به آن را دشوار و حتی ناممکن خواهد ساخت.

بخش دیگر نامه نیز شامل درخواست امضا کنندگان برای رسیدگی دولت به احیای بخش ملی فیلمسازی در افغانستان بوده است.

• غنی: ده‌ها هزار سند تاریخی افغانستان از نابودی نجات داده شد
• اعتراض اهالی فرهنگ و هنر به انتقال آرشیو ‘افغان‌فیلم’ به ارگ ریاست جمهوری

از سوی دیگر گزارش‌هایی وجود دارد مبنی بر اینکه در جریان انتقال آرشیو، احتیاط و دقت لازم به خرج داده نشده است.

ریاست جمهوری افغانستان به اعتراض‌ها پاسخ روشنی نداد و سرانجام در ۲۸ سرطان/تیر آرشیو ارگ ریاست جمهوری را رسما افتتاح کرد که آرشیو فیلم بخشی از آن است.

بر اساس گزارشها رئیس جمهوری در آن مراسم هیچ یادی از فیلمسازان و صاحبان فکری آثاری نکرد که آرشیو فیلم را برای نسل‌های آینده افغانستان ماندگار ساختند و امروز در اختیارارگ است.

فدراسیون جهانی آرشیو فیلم که مقر آن در بروکسل پایتخت بلژیک است ازنامه و تقاضای فیلمسازان افغان حمایت و نگرانی خود را در خصوص انتقال آرشیو ابراز کرده است.

یکی از نگرانی‌های مطرح شده در نامه سرگشاده بخاطر انتقال آرشیو فیلم به یک مکان سیاسی بوده است. فیلمسازان در نامه تاکید کردند که به دلیل تغییر دولت‌ها، هیچ تضمین حقوقی برای ‌آرشیو ‌ملی فیلم در یک مکان محصور به دستگاه قدرت سیاسی وجود ندارد.

فدراسیون بین المللی آرشیو فیلم در طول هشتاد سال فعالیت‌اش، بی طرفی سیاسی را آشکارا اعلام و از مباحث سیاسی وایدیولوژیک خودداری کرده است. یکی از وظایف کلیدی این فدراسیون، فراهم آوری تسهیلات برای حفاظت از گنجینه‌های فیلم در سراسر جهان، دسترسی به آنها و به صورت خاص در مناطق و کشورهایی است که این مجموعه‌ آرشیو‌ها با تهدید بیشتر روبرو است.

مدیریت آرشیو

بعد از انتشار نامه اعتراضی فیلمسازان، شاه‌حسین مرتضوی یکی از سخنگویان حکومت در کابل گفته بود که پیش از این بخش‌هایی از آرشیو فیلم افغانستان به طور غیر‌قانونی به فروش می‌رسیده است.

اگر این موضوع صحت داشته باشد دولت باید مسئولین و عاملین آن را دستگیر و مجازات ‌کند و سیستم مدیریت را بهبود می‌بخشید نه آنکه آرشیو ملی فیلم را به مکان سیاسی منتقل و نسبت به سرنوشت فیلم و سینما بی‌تفاوتی نشان بدهد.

در مورد شیوه مدیریت در افغان‌فیلم که ظاهرا از دلایل ارگ برای انتقال آرشیو بوده است، بسیاری ازفیلمسازان افغان نیز پیوسته عدم رضایت خود را بیان کرده‌اند. اما در این خصوص، این دولت افغانستان است که باید پاسخگو باشد چون مدیران دولتی را حکومت تعیین می‌کند.

فروش زمین افغان فیلم به سفارت بریتانیا؟

افغان فیلم در منطقه مهم و حساس و درنزدیکی سفارت آمریکا در کابل قرار دارد و بنابر گزارش هایی، بحث فروش زمین بزرگ آن به سفارت بریتانیا از زمان حامد کرزی مطرح بوده است اما عملی ساختن آن در دوره رئیس جمهورغنی سرعت گرفت.

برخی مقامات در کابل گفته‌اند که دولت مکان دیگری را برای بخش اداری افغان فیلم در نظر گرفته است.

• خطر نابودی در انتظار هزاران فیلم مستند در آرشیو ‘افغان فیلم’
• آرشیو افغان فیلم؛ تصویر ۹۰ ساله افغانستان

از سوی دیگر تمام وسایل فنی مهم افغان فیلم همراه با آرشیو آن به ارگ ریاست جمهوری منتقل شده است و چیز قابل استفاده در آنجا باقی نمانده است.

در این خصوص عکس‌های مستندی ازهنگام انتقال تمام وسایل فنی افغان فیلم به ارگ، به دست تنظیم کنندگان نامه اعتراضی رسیده است.

آثار آرشیو فیلم افغانستان

آرشیو منتقل شده به ارگ ریاست جمهوری افغانستان شامل آثار کم‌نظیری از تارکوفسکی و پاراجانف است.

آرشیو فیلم افغانستان تاریخ نود ساله در منطقه دارد.

فیلم‌های مستند دوران جنگ جهانی و جنگ افغان – انگلیس و سفر‌های شاه امان الله از شروع حکومت او در سال ۱۹۱۹میلادی در این آرشیو شامل اند.

همچنین این آرشیو مملو از فیلم‌های مستند از فیلمسازان افغان در دوران محمد ظاهر شاه و محمد داود است.

کار دیجیتال سازی آرشیو با همان دستگاه قبلی افغان فیلم در ارگ صورت می‌گیرد و آن دستگاه از نوع ارزان ترین دستگاه و با امکانات بسیار محدود است و قابلیت دستگاه های مدرن را از نظر کیفیت دیجیتال ندارد.

فیلم‌های مستند دیگری از بنا‌های تاریخی – فرهنگی افغانستان، مستند‌های زیادی از دوران حکومت‌های چپی مارکسیتی و فیلم‌های سینمایی تولید شده در افغانستان نیز بخش دیگری از آرشیو فیلم را تشکیل می‌دهد.

در بخش فیلم‌های خارجی نیزتعدادی فیلم‌های وسترن از سینمای آمریکا وجود دارد که در زمان ظاهر شاه در سینما‌های کابل نمایش داده شده اند.

درعین حال فیلم‌های خوبی از سینمای بلوک شوروی سابق در این آرشیو موجود است. نگارنده مطلب در یک دوره که همراه با چند فیلمساز دیگر مشغول آموزش سینما برای هنرجویان درافغان فیلم بودیم، نسخه فیلمی ازآندری تارکوفسکی و پاراجانف نمایش داده شد و بعد متوجه شدیم که تمام آثار تارکوفسکی، فیلمساز نامدار روسی و تمام آثارسرگئی پاراجانف، فیلمسازگرجستانی در آرشیو افغان فیلم موجود است.

حقوق مولفان فیلم‌های داخلی

دولت افغانستان حتما متوجه است که بخشی از آثارموجود در آرشیو افغان فیلم متعلق به بخش خصوصی است و فیلم‌های تولید شده مستند نیز دارای صاحبان فکری است که از حقوق مولفان آثار برخوردار است.

فدراسیون جهانی آرشیو فیلم نیز در نامه خود، ازحقوق مولفین آثار دفاع کرده و نوشته است: ” فدراسیون جهانی آرشیف فیلم از فراخوان شما به خاطر اختصاص مرکز مجهز برای نگهداری آرشیف ملی فیلم افغانستان و تسهیل دسترسی به این آرشیف به منظور مطالعه و پژوهش با حفظ حقوق مولفان و حقوق مالی مالکان آن، با تمام نیرو حمایت می‌کند.”

اکنون مشخص نیست که دولت افغانستان چگونه استفاده‌ای از آرشیو خواهد کرد. تنظیم هرگونه دستورالعملی از سوی دولت بدون مشوره با فیلمسازان و صاحبان فکری آثار، موضوع را از نظر حقوقی درسطح بین المللی برای استفاده از آرشیو پیچیده خواهد ساخت.

خواست فیلمسازان افغان

انتقال آرشیو ملی فیلم افغانستان به یک مکان غیر سیاسی از خواسته های مطرح شده در نامه است. در عین حال فیلمسازان افغان خواستار رسیدگی به سرنوشت سینمای کشور در بخش ملی هستند. دولت افغانستان می‌تواند روی نیروی کاری سینماگران افغان در داخل و خارج و ارائه یک طرح جامع برای سینمای این کشور در بخش ملی حساب کند.

همچنان که فدراسیون جهانی آرشیو فیلم یادآور گردیده است که آنها نیز می‌توانند افغانستان را در مدرن سازی آرشیو فیلم و وصل کردن آن به مجموعه آرشیو های فیلم دنیا کمک کند.